Upadłość konsumencka jednego z małżonków ma istotny wpływ na majątek wspólny, a także na relacje majątkowe między małżonkami. Oto najważniejsze konsekwencje, jakie wynikają z ogłoszenia upadłości konsumenckiej jednego z małżonków:
1. Ustanie wspólności majątkowej
W momencie ogłoszenia upadłości konsumenckiej, między małżonkami automatycznie ustaje wspólność majątkowa, nawet jeśli wcześniej nie była ona zniesiona (np. przez rozdzielność majątkową w formie intercyzy). Od tego momentu cały majątek wspólny wchodzi do masy upadłościowej i zostaje przeznaczony na zaspokojenie wierzycieli.
2. Włączenie majątku wspólnego do masy upadłościowej
Do masy upadłościowej (czyli do majątku, który będzie przeznaczony na spłatę wierzycieli) wchodzi całość majątku wspólnego małżonków. Dotyczy to m.in. nieruchomości, oszczędności, samochodów czy innych wartościowych przedmiotów będących współwłasnością.
3. Ochrona majątku osobistego drugiego małżonka
Majątek osobisty drugiego małżonka, czyli to, co nabył przed zawarciem małżeństwa lub to, co otrzymał w darowiźnie, spadku, w ramach intercyzy, nie wchodzi do masy upadłościowej. Oznacza to, że wierzyciele nie mogą sięgnąć po majątek, który jest wyłączną własnością małżonka nieobjętego upadłością, o ile nie istnieją inne podstawy prawne do dochodzenia tych roszczeń.
4. Skutki dla wierzytelności wspólnych
Jeżeli oboje małżonkowie są wspólnie odpowiedzialni za pewne długi (np. wspólnie zaciągnięty kredyt hipoteczny), wierzyciele mogą dochodzić swoich roszczeń zarówno od małżonka, który ogłosił upadłość, jak i od tego, który nie jest objęty upadłością. Ogłoszenie upadłości jednego z małżonków nie zwalnia drugiego z odpowiedzialności za wspólne zobowiązania.
5. Ustanowienie rozdzielności majątkowej
ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości;
ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
6. Ewentualne skargi pauliańskie
Jeśli w okresie przed ogłoszeniem upadłości małżonkowie przenieśli część majątku na drugiego małżonka lub inne osoby (np. darowizny, sprzedaż po zaniżonej cenie), syndyk może próbować cofnąć te transakcje na podstawie tzw. skargi pauliańskiej. Celem jest zapobieżenie wyprowadzaniu majątku z masy upadłościowej, co mogłoby działać na niekorzyść wierzycieli.
Skargę pauliańską można wytoczyć do 5 lat wstecz od dokonania czynności prawnej rozporządzającej majątkiem.
Ogólnie rzecz biorąc, upadłość konsumencka jednego z małżonków znacząco wpływa na sytuację finansową obojga, zwłaszcza w przypadku posiadania majątku wspólnego. Rozdzielność majątkowa przed ogłoszeniem upadłości może w niektórych sytuacjach chronić majątek drugiego małżonka.
